Ben Schomakers (1960) is filosoof en classicus. Hij promoveerde op Heraclitus’ tijdgenoot Parmenides en publiceerde nadien veelvuldig over de Griekse oudheid. Hij vertaalde onder andere Over de ziel en Metafysica van Aristoteles. In 2024 publiceerde hij Alle woorden van Heraclitus en Het moment – Over Heraclitus en aanwezigheid. Dennis de Gruyter, stoÏcijns filosoof en coach, schreef over dit voor de Socratesbeker genomineerde boek: ‘Het is het beste filosofie boek dat ik in jaren heb gelezen. Klassieke filosofie die relevant is, persoonlijk en beeldend’. Inhoudelijk vaart Schomakers een eigen koers. Hij wil de teksten van de vaak als somber betitelde denker anders lezen: menselijker, tederder, vrolijk zelfs. Teksten die aanzetten tot denken over het eigen bestaan. In Het moment gaat Schomakers het gesprek aan met Heraclitus en roept een beeld op van de ‘aanwezige mens’. Dat beeld is ook van essentieel belang voor moderne mensen die alles zelf willen doen, terwijl ze hunkeren naar een houvast buiten henzelf . Schomakers toont ons de werkelijkheid met de woorden van Heraclitus zoals we haar niet eerder zagen. Hij laat zien, dat bij Heraclitus het geheim van een goed leven schuilt in aanwezig zijn bij jezelf en je omgeving. Het gaat om jezelf leren kennen, om erachter te komen wat voor jou werkt en inzien dat anderen hun eigen pad bewandelen, en om daarvoor open te staan.

in de zelfde rivier

gaan wij

en ook niet

wij zijn

en wij zijn ook niet.

Wie kent niet de uitspraak van de filosoof Heraclitus van Efeze uit de zesde eeuw voor Christus, ‘alles stroomt’. De diepgang en de culturele achtergrond van deze uitspraak is veel minder bekend. Ben Schomakers neemt ons in zijn lezing deze avond mee naar het rijke, invloedrijke en tevens actuele denken van deze filosoof, die ook wel ‘de duistere’ wordt genoemd. Er zijn slechts weinig teksten van hem bewaard gebleven en bovendien is het door de vele vertalingen en interpretaties door de eeuwen heen, niet altijd duidelijk wat Heraclitus wilde zeggen. Tegelijkertijd hebben die teksten de geschiedenis van de filosofie diepgaand beïnvloed en daarmee, meestal zonder dat we ons dat bewust zijn, ook ons denken tot op de dag van vandaag. Zijn teksten fascineren, zetten nog altijd tot nadenken aan, en hebben een vitale boodschap. Wat betekent het om, een mens te zijn, op zoek naar houvast, waarheid, onszelf en inzicht in het juiste handelen? Heraclitus was in Efeze een denker, dé denker misschien, die ontvankelijk was voor dat wat er in de ziel van mensen en van de stad speelde. Er zijn denkers en denkers. Er zijn de barse denkers, opgesloten in dat denken…met stoere thesen, dreigend. Doe dit, want anders… Ze bieden geen echt perspectief. Zo’n denker was Heraclitus niet. Want er zijn ook levende denkers, met een hart, voor wie het denken, een manier is om naar buiten te treden. Om liefdevol te zijn. Om aan te raken. Om bij de hand te nemen. Om te gidsen tot waar het denken misschien niet meer nodig is. De teksten van Heraclitus suggereren dat hij zo’n denker was. Hij was ook speels. Er is geen tekst van hem die definitief duidelijk is. Maar wellicht is dat de bedoeling. Tegelijk is er geen tekst van hem waarbij je niet opveert en voelt dat er iets van groot belang wordt aangeraakt.