Johannes Passion door Johann Sebastian Bach                 

Piet Philipse                         

De opbouw en symboliek in dit monumentale werk van Bach
uitgelegd, door Piet Philipse cantor- organist in Bussum en dirigent van Vocaal ensemble Voices.

Nergens ter wereld wordt de Passiemuziek van Johann Sebastian Bach zoveel uitgevoerd als in Nederland. Maar aan het begin van de negentiende eeuw was dat totaal anders. De werken van de Thomascantor werden in 1^e instantie maar matig gewaardeerd en van een uitgebreide Bach traditie was geen sprake. Twee complete passies zijn compleet bewaard gebleven,  de Johannes- en de Mattheus Passion.

Verslag van de presentatie
door Bin Kroon

Nergens ter wereld worden de passies van Bach zo vaak uitgevoerd als in Nederland. Deze traditie is overigens pas ontstaan in de laatste 100 jaar. Over Bach als mens  is niet veel bekend, wel dat hij wars was van liegen en achterbaks gedrag. Hij kon dan erg opvliegend zijn. Bach werd op zijn negende jaar wees, had bij twee vrouwen 24 kinderen. Zes ervan overleefden hem.

De Johannes Passion werd in 1724 geschreven en werd ook in dat jaar voor eerst uitgevoerd in de Nicolaikirche in Leipzig. Johannes doet in zijn evangelie vooral een ooggetuige verslag van de gebeurtenissen. In tegenstelling tot Mattheus is Jezus bij Johannes niet de lijdenspersoon, maar de Messias, een krachtige persoonlijkheid, die weerwoord geeft. Hij hoeft bijvoorbeeld niet verraden te worden door Judas, maar zegt zelf “ik ben Jezus van Nazareth”, waarna de farizeeërs en schriftgeleerden terugdeinzen. Het eind van de passie verwijst dan ook niet naar smart en rouw zoals in de Mattheus Passion (“wir setzen uns mit Tränen nieder”), maar naar de opstanding, naar Pasen. Veel nadruk wordt bij Johannes gelegd op de rechtspraak door Pilatus.

Interessant zijn twee vrijheden die Bach zich in de passie veroorlooft. In tegenstelling tot wat Johannes in zijn evangelie schreef, laat hij net als in de Mattheus Passie de haan drie keer kraaien en de voorhang van de tempel  scheuren.

De Johannes Passion is evenals de Mattheus Passion muzikaal opgebouwd in kruisvorm. Hof van Gethsemane, farizeeërs, Kajafas  etc. vormen het bovenste verticale stuk van het kruis, rechtspraak het horizontale stuk, geseling, kruisdraging, sterven het onderste verticale stuk.

Tijdens de voordracht gaf Piet Philipse op boeiende wijze een inkijk in de fenominale muzikale scheppingskracht van Bach, waarbij de koralen volgens hem “pareltjes van reflexie” zijn. Het betoog van de inleider werd verlevendigd met veel typerende muziekfragmenten, zowel computer gestuurd, maar vooral ook prachtig ten gehore gebracht door het Vocaal ensemble Voices (ongeveer 15 personen).

De avond vormde een uitstekende voorbereiding op de uitvoering van de Johannes Passion op zondag 9 april, ook in de Wilhelminakerk.

Het vocaal ensemble Voices en het Wilhelminaconsort tijden de Johannes Passion uitvoering van 2016 in de Wilhelminakerk.

Piet Philipse studeerde orgel en koordirectie aan de Zeeuwse muziekschool bij Adriaan Fonteyn. In 1960 startte zijn loopbaan als organist in de Gereformeerde Kerk te Tiel, waarna benoemingen volgden in Goes (1964), Hilversum (1975) en in de Wilhelminakerk te Bussum (1985). In september 1967 komt de eerste benoeming als dirigent.  Hij was cantor/organist in Goes, ’s-Gravenpolder, Hilversum, Huizen, Amersfoort en Bussum. Bezoek Piet's  Facebook pagina met zijn laatste nieuws.